Մտատանջությունը մասնագիտական լեզվում անվանում են «ռումինացիա»։ Ինչպես բառն ինքն է հուշում, մտատանջությունը որևէ առարկայի շուրջ շարունակ կրկնվող կամ տևական մտորում է, որն ուղեկցվում է տհաճ կամ անհարմար ապրումներով։ Ժամանակ առ ժամանակ մտատանջությունը կարող է հանդիպել յուրաքանչյուր մարդու մոտ։ Առանձին դեպքերում այս երևույթը կարող է խոսել մտավոր առողջության հետ կապված որևէ անբնականոնության մասին։
Ռումինացիան հատկապես անհանդուրժելի է դարձնում այն հանգամանքը, որ շարունակական մտորումները սկսվում են առանց այդ էլ սթրեսային մի իրավիճակից հետո՝ է՛լ ավելի ծանրացնելով դրա ապրումն ու հաղթահարումը։ Մտատանջությունը նաև մեր ուշադրության կենտրոնում է պահում արդեն իսկ տեղի ունեցած սթրեսային իրավիճակը՝ անհարկի բազմապատկելով դրա կարևորությունը։
Ռումինացիայի անցանկալի հետևանքներից մեկն էլ կարող է լինել անզորության (կամ անօգնականության) զգացումը, որն առաջանում է տեղի ունեցած անբարենպաստ իրադարձությունները փոխելու անկարողությունից:
Շարունակաբար անցյալ «վերադառնալը», տեղի ունեցած իրադարձությունները և սեփական արձագանքները մտովի փոփոխելը, կամ խնդիրներն այլ կերպ լուծված երևակայելն առավել հաճախ միայն հյուծում է մեզ, քանզի միևնույն իրավիճակը կրկնելու և այլ կերպ հանգուցալուծելու հնարավություն իրականում հազվադեպ է ընձեռնվում։
Ռումինացիայի հնարավոր բացասական հետևանքներից են նաև քրոնիկական սթրեսը, բացասական աշխարհընկալումը, ընդհանուր պասիվությունը (անգործությունը), արյան բարձր ճնշումը, անդադար ուտելը և այլն։
Ռումինացիա, տագնապ և կպչուն մտքեր
Մտատանջությունը «կպչուն մտքերից» տարբերվում է իր առարկայական լինելով։ Այս դեպքում մենք շարունակաբար մտածում ենք մեզ հուզող որևէ հարցի շուրջ, մինչդեռ «կպչուն մտքերն» ասես ոչ մի տեղից են հայտնվում և անցանկալի են մեզ համար։ «Կպչուն մտքերի» օրինակներ են «աչքով տալուց» խուսափելը, որևէ թվից վախենալը, սեփական «անճիշտ» գործողությունների համար անտեսանելի ուժերի կողմից պատիժ ակնկալելը և այլն։ Երկու դեպքում էլ խոսքը կրկնվող մտքերի մասին է, որոնք դժվար է դադարեցնել։
Կարևոր է նաև ռումինացիան տագնապից տարբերելը։ Անհանգիստությանն ու տագնապին հատուկ են բացասական իրադրությունների ակնկալումը կամ բացասական կանխատեսումները, իսկ ռումինացիան առավել հաճախ դրսևորվում է արդեն իսկ տեղի ունեցածի մասին շարունակական մտքերով և երևակայական իրադրությունների մտավոր խաղարկմամբ։ Ակնկալվող իրադարձությունից առաջ տևական ժամանակ անհանգստանալը և անբարենպաստ զարգացումներ երևակայելը կարող է տագնապի օրինակ լինել, իսկ ակնկալվող իրադարձությունը շարունակ երևակայելը, մտովի տարբեր կերպ խաղարկելը (ոչ միայն անբարենպաստ սցենարի վրա կենտրոնանալով) կարելի է համարել ռումինացիա։
Տագնապն առավել լավ ճանաչելու համար կարող եք կարդալ նաև այդ թեմայով մեր մյուս գրառումները՝ սեղմելով այստեղ։
Ռումինացիայի նվազեցումը
Թեև մտատանջությունը դադարեցնելու համար կարող է օգտակար լինել այդ երևույթի առաջացման ճշտգրիտ պատճառների հստակեցումը, նման աշխատանքն ինքնուրույն կատարելն հաճախ բարդ է լինում։ Ռումինացիան նվազեցնելու «ձեռի տակ եղած» միջոցներից որոշները, սակայն, կարող են բարձր արդյունավետություն ունենալ։ Ահա դրանցից մի քանիսը․
Ժամանակային սահմանափակում
Մտատանջությունը նվազեցնելու եղանակներից մեկը ժամանակային սահմանափակում դնելն է։ Լինի դա անձնական օրագրում, թե մտերիմի հետ զրույցի ընթացքում, նախապես ծրագրեք, թե քանի րոպե կամ տող եք հատկացնելու անհանգստություն պատճառող մտքերի նկարագրությանը, իսկ սահմանված ժամանակը կամ տողերը սպառելուց հետո խոսեք կամ գրեք միայն այդ խնդրի հնարավոր լուծումների մասին։ Մտածեք հատկապես այն մասին, թե որքանով կարող եք ազդել ստեղծված իրավիճակի վրա, հնարավոր է արդյոք որևէ բան փոխել և ինչը կարող է բարելավել ձեր ինքնազգացողությունը։
Լայնախոհություն
Լայնախոհությունը զարգացնելը նույնպես մտատանջության նվազեցման եղանակ է։ Ի թիվս այլ մեթոդների, դա կարելի է անել «Բարեսրտության մտավարժանք» կոչվող վարժության միջոցով։ Այս վարժությունը կատարելու համար անհրաժեշտ է օրական մի քանի րոպե տրամադրել և մտովի բարեմաղթանքներ հղել ինքդ քեզ և այլոց («Թող ապահով լինեմ», «Թող նրանք երջանիկ լինեն», «Թող նա առողջ լինի», «Թող բոլորն ապրեն խաղաղ երկնքի տակ»)։ Անխտիր բոլորի (և հատկապես նրանց, ում չենք հավանում) հանդեպ նման վերաբերմունքի դրսևորումը բարելավում է լայնախոհությունը և կարող է նվազեցնել մտատանջությունը։
Մտավարժանքների կամ մեդիտացիաների մասին ավելին իմանալու համար կարող եք սեղմել այստեղ։ Իսկ «Բարեսրտության մտավարժանքի» մասին մենք արդեն պատմել ենք մեր «Ինչ է բարեսրտության մտավարժանքը և ինչպես այն կատարել» հոդվածում։
Լայնախոհությունը զարգացնելու այլ տարբերակներ են մեզանից տարբերվող մարդկանց կենսակերպն ու արժեքներն ուսումնասիրելը, տարատեսակ նոր փորձառությունների մեջ ներգրավվելը, մեր տեսակետին հակասող կարծիքների ուսումնասիրությունը և այլն։
Անձնական սահմանների հստակեցում
Անձնական սահմանների հստակեցումը մտատանջությունը նվազեցնելու ևս մեկ ազդեցիկ գործիք է։ Այն ուղղված է ոչ թե անցյալում տեղի ունեցած իրադարձությունների մշակմանը, այլ ապագայում մտատանջության պատճառ դառնալու միտում ունեցող իրավիճակների կանխատեսմանը և կանխարգելմանը։ Անձնական սահմաններ դնել՝ նշանակում է սահմանել, թե ինչպես ենք մենք շփվելու այլոց հետ և տեղեկացնել շրջապատող մարդկանց, թե իրե՛նք ինչպես պիտի շփվեն մեզ հետ։ Նման կերպ վարվելով՝ մենք կարող ենք նվազեցնել ապագայում այնպիսի սոցիալական իրավիճակների հավանականությունը, որոնցից հետո սովորաբար տևական ժամանակ տրվում էինք պատահածը մտովի խաղարկելու միտմանը։
Անձնական սահմանների հստակեցման հետ կապված մի շարք խորհուրդներ կարող եք գտնել՝ սեղմելով այստեղ։
Անձնական արժեքների հստակեցում
Ճանաչելով այն, ինչ մեզ համար իսկապես կարևոր է, մենք կարող ենք զգալի նվազեցնել կողմնակի և ոչ էական առարկաների մասին անցանկալի մտորումները։ Անձնական արժեքներն այն երևույթներն են, որոնք ասես գույներ են տալիս մեր կյանքին։ Դրանք նպատակներ կամ ծրագրեր չեն, այլ ամենն, ինչ տևականորեն պիտի առկա լինի մեր կյանքում՝ լիարժեք երջանկության հասնելու համար։ Անձնական արժեքներ կարող են լինել ընտանիքը, առողջությունը, հոբբին, մասնագիտությունը, որոշակի սկզբունքները (խիզախություն, մարդասիրություն) և այլն։ Հնարավորինս մեծ ժամանակ հատկացնելով այն ամենին, ինչ իսկապես խորքային արժեք է ներկայացնում մեզ համար՝ մենք կարող ենք թեթևացնել կողմնակի և անցանկալի մտքերի բեռը։
Ի՞նչ անել հետո
Կարևոր է նաև իմանալ, որ զգալի անհարմարություն առաջացնող մտատանջության և հատկապես «կպչուն մտքերի» առկայության դեպքում մտավոր առողջության մասնագետի ծառայություններից օգտվելը հնարավոր լուծումներից լավագույնն է։ Այն դեպքում, երբ ռումինացիան պահպանվում է արդեն տևական ժամանակ և այն նվազեցնելու ուղղությամբ կատարվող քայլերը չեն օգնում, բանիմաց մասնագետի միջամտությունը կարող է որոշիչ լինել։
Ձեզ անհանգստացնող որոշ խնդիրների լուծման համար կարող են օգտակար լինել մաև մեր ինտերակտիվ մինի-սեանսները, որոնք կառուցված են կոգնիտիվ վարքային թերապիայի սկզբունքների հիման վրա և անվճար են բոլորի համար։ Սեանսների ցուցակը կարող եք տեսնել՝ սեղմելով այստեղ։
